Kürtçe günlük konuşmayı kolaştıracak bazı kelimeler

KÜRTÇEDE GÜNLÜK KONUŞMAYI KOLAYLAŞTIRACAK BAZI ÖNEMLİ NOKTALAR

PRATİK TÜRKÇE - KÜRTÇE SÖZLÜKÇE




KÜRT DİLİ GÖNÜLLÜLERİ

AGIRÎ

10 Haziran 2010

ÖNSÖZ

Değerli arkadaşlar;

Bu çalışmada Kürt halkının (Özellikle okuyan Kürt gençliğinin) Kürtçede karşılıkları bulunmasına rağmen günlük konuşma dilinde farkında olmadan veya bilmeden kullandığı bazı yabancı kökenli kelimeler ve ifadeler tespit edilmiş ve bunların Kürt dilindeki(Kurmancî lehçesi) karşılıkları küçük bir kitapçık halinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kelimelerin seçiminde zamanla kullanımdan düşerek unutulmuş ve hayatımıza yeni giren bazı sözcüklerin Kürtçe karşılıklarının kullanılmaması dikkate alınmıştır. Amaç unutulmaya yüz tutmuş veya bilinmeyen bu kelimeleri tekrar dile kazandırmak ve yıllardır uygulanagelen çok yönlü asimilasyona karşı muhafaza etmektir. Bu çalışmayı bütünüyle Kürtçe yapmak isterdik fakat maalesef Kürtçeye yeterince hakim olamayan arkadaşları göz önünde bulundurarak ve her kesimin yararlanabilmesi için Türkçe anlatmak durumunda kaldık.
Bu çalışmada ele alınan bazı kelimelerin yabancı veya farklı gelmesi doğaldır. Çünkü kelime seçiminde yöresel ve bölgesel ağızlar değil Kürt toplumunun çoğunluğunun kullandığı kelimeler ve halk arasında farkında olmadan kullanılan bazı yabancı kökenli kelimelerin Kürtçedeki karşılıkları dikkate alınmıştır. Örneğin ileriki sayfalarda “çalışmak” kelimesinin karşılığı “xebat” olarak verilmiştir. Burada “xebat” kelimesinin yanında “şixul” kelimesi de akla gelebilir. Fakat “şixul” kelimesinin Arapça kökenli olması ve “xebat” kelimesinin Kürtçe olup yazı dilinde daha yaygın olmasından dolayı sadece “xebat” kelimesine yer verilmiştir. Bunun yanı sıra bazı kelimelerin Kürtçede birden fazla karşılığı vardır. Yazı dilinde bunların birkaçı kullanıldığı için ve bu karşılıklar da Kürtçe olduğu için bunların birkaçı seçilmek durumunda kalınmıştır. Buna en güzel örnek bağlaçlardır. Bağlaçlar ihtiyaca göre çok farklı anlamlarda kullanılmaya müsaittirler. Dolayısıyla bütün anlamlarını yazmak yerine en yaygın kullanımları tercih edilmiştir. Bu yapılırken de Kürt dili alanında otorite olarak kabul edilen kurum ve şahıslardan yararlanılmıştır.
Bu çalışmada dikkat çekilmesi gereken bir başka nokta da yerleşim yerlerinin isimleri sistem tarafından Türkçeleştirilirken izlenilen yöntemlerdir. Bu doğrultuda genellikle iki yöntem uygulanmıştır. Birincisi şudur ki; yerleşim yerlerinin isimleri direkt anlamsal olarak Türkçeye çevrilmiştir. Örneğin; Adıyaman’ın “Serê Golan” ve Ağrı’nın “Avkevir” ilçeleri, direkt anlamları itibariyle, “Gölbaşı” ve “Taşlıçay” olarak Türkçeleştirilmiştir. Diğer bir yöntem de, ses benzerliğinin baz alınmasıdır. Örneğin; Ağrı’nın “Dutax”, Maraş’ın “Kurdoxolî, Avşîn” ve Bitlis’in “Xelat” ilçelerinin “Tutak”, “Türkoğlu, Afşin” ve “Ahlat” olarak değiştirilmesi gibi. Aynı durum diğer birçok yerleşim yeri için de söz konusudur.
Şüphesiz bu kitapçıkta değinilmemiş veya unutulmuş birçok kelime veya ifade vardır. Fakat kısıtlı imkanlardan dolayı bunların yazılması mümkün olmamıştır. Buna rağmen bu çalışmanın bu alandaki büyük bir eksikliği kapatacağı inancındayız. Umarız bu çalışma ilerde yapılacak daha kapsamlı çalışmalara bir önayak olur. Gönül isterdi ki bu çalışmamızı diğer Kürt lehçelerimizde de yapabilelim. Fakat diğer lehçelerimizde yeterli bilgi ve donanıma sahip olamadığımız için bu çalışmayı sadece “Kurmancî” lehçesiyle sınırlı tutmak zorunda kaldık. Diğer lehçelerimizde de buna benzer çalışmaların yapılması dileğimizdir. Her insanın bir gün anadilini her alanda özgürce kullanabilmesi dileğiyle …

Sevgiyle…
Emekle...
Umutla…
KÜRT DİLİ GÖNÜLLÜLERİ
BALIKESİR

10 Haziran 2010
KÜRT DİLİNİ TANIYALIM

Kürtler, yerleşik olarak dört devletin (Türkiye, İran, Irak ve Suriye) sınırları içinde
yaşamaktadırlar. Söz konusu ülkelerin resmi dilleri ise Türkçe, Farsça ve Arapçadır.
Türkçe Ural-Altay, Arapça Sami, Farsça da Hint-Avrupa dil ailesindendir. Bu dillerden yalnızca Farsça, Kürtçe ile aynı dil grubunda yer almaktadır.

Kürtçenin Dünya Dilleri İçindeki Yeri
Birçok dilbilimci ve Kürdologun belirttiği gibi, Kürt dili Hint-Avrupa dil ailesi içinde
yer almaktadır. Kürtçe Hint-Avrupa dil ailesinin İranî diller grubunda yer alır. Bu grubun kuzeybatı bölümünde yer almaktadır. Bu dil grubunda yer alan bazı dilleri şöyle
sıralayabiliriz:
Farsça, Kürtçe, Belucice, Osetçe, Yexnubçe, Peştûca, Pamirce vd.
Kürt dilinin yerinin iyice bilinmesi için dilleri sınıflandırmakta yarar var. Dilbilimciler,
genel olarak dili iki yönden; biçimine (morfolojik) ve akrabalık ilişkilerine (genetik) göre
ayırırlar.

a) Biçim bakımından diller
Dilbilimciler biçim açısından dili üç gruba ayırırlar.
1) Tek heceli diller: Çin ve Tibet dilleri bu grupta yer alır.
2) Sondan eklemeli diller: Türkçe ve Macarca bu grupta yer alır.
3) Bükümlü diller: Bu grupta Hint-Avrupa ve Sami dilleri yer alır.
Kürtçe de bükümlü bir dil olduğu için, büküm üzerine birkaç şey söylememiz gerekir.
Dilbilimciler bükümü şöyle ifade ederler: “Çekim sırasında kökün, özellikle de fiil kökündeki
ünlünün değişmesi.”
Bükümlü diller için Arapça iyi bir örnektir. Arapçada ünsüzler (konsonant) değişmeyip,
sözcüğün başına ve ortasına gelen ünlülerden sözcükler oluşur. Örneğin “ktb” ünsüzlerinden
kitab, mekteb, kâtib vb sözcükler ünlülerin değişmesiyle oluşurlar. Yine “chl” ünsüzlerinden
cahil, cehele sözcükleri oluşur.
Kürtçede sözcükler yüklendikleri göreve göre değişkenlik gösterirler ve bükülürler. Bu
kurala göre, değişiklik bazen fiilin köküne kadar yansır. Örneğin, “kirin” fiili birinci tekil
şahıs takısını alıp şimdiki zaman kipine göre çekimlendiğinde, di-k-im (yapıyorum) olur. Bu
örnekte görüldüğü gibi, fiil kökünden sadece “k” sesi değişmiyor. Bir başka örnekle, “parastin” (korumak) fiilini şimdiki zaman birinci tekil şahısa göre çekimlediğimizde, ez diparêz-im durumuna geliyor. Ez birinci tekil, yalın şahıs zamiridir; di- şimdiki zaman takısı;
parêz, emir halindeki fiil kökü; -im, birinci tekil şahıs zamiri ekidir.
Aynı fiili di’li geçmiş zamana göre çekimlediğimizde, min parast oluyor. Min, birinci
tekil, bükümlü şahıs zamiri; parast, geçmiş zaman halindeki fiil köküdür.
Örneklerden anlaşıldığı gibi, Kürtçede yalnızca ünsüzler değil, ünlüler de değişip
bükülmektedirler.
“Parastin” fiili şimdiki zaman kipinde çekimlendiğinde, fiilin kökünde (p a r a s t)
bulunan “a” “ê”ye; “s” de “z”ye dönüşüyor.
Türkçede çekim sırasında fiil kökü değişmez ve böyle bir vakaya rastlamayız. Örneğin
Türkçedeki “gitmek” fiilini değişik zaman köklerine göre çekimlediğimizde, fiilin sonuna
birçok çekim eki gelir ama, kurallı olarak bir ünlü veya ünsüz bükümüne rastlamayız. Gittim,
gidildi, gidecek, gitmişlerdi: Örneklerde sadece ünsüz yumuşamasına rastlamaktayız.




b) Akrabalık ilişkilerine göre diller
Akrabalık ilişkilerine göre diller beş gruba ayrılır.
1) Hint-Avrupa dil grubu (İngilizce, Fransızca, Kürtçe, Farsça).
2) Sami dil grubu (Arapça, İbranice, Akatça).
3) Bantu dil grubu: (Orta ve Güney Afrika dilleri).
4) Çin dilleri (Çin ve Tibet).
5) Ural-Altay dil grubu (Fince, Macarca, Türkçe, Moğolca).
Yukarıda da belirtildiği gibi Kürtçe Hint-Avrupa dil grubunda (ailesinde) yer alır. Hint-Avrupa dil grubu incelendiğinde, bu gruba dahil dillerde birçok ortak ve yakın sözcük görülür. Bu durum aynı dil grubunda yer alan tüm diller için söz konusudur. Bu yakınlık için, hazırladığımız örnek tabloya bakmakta yarar vardır:
Kürtçe İngilizce Almanca Fransızca Farsça Grekçe
Stêr star stern astre sitare astron
kurt short kurz court - -
lêv lip lippe levre leb -
dilop drop tropfen - - -
nav name name nom name -
na/no no nein non - -
tu - du tu/te - -
nû/niwe new neu neu - -
neh nine neun neuf - -
dot douther - - - -
bira brother - - brader -

Bu konuyla ilgili olarak Minorsky şöyle der :
“Kürtçe de Farsça gibi Batı İran dillerinden biridir. Andreas, Salamann, O. Monn,
Meillet, Lent ve T. Tedesco da Batı İran dillerinin iki gruba ayrıldığını söylerler. Bunlar
Güney ve Kuzeybatı İran dilleridir ki, iki grup da birbirlerinden çok etkilenmişlerdir.
Bu etkileşim ve benzerliklere rağmen, günümüz İran dillerinin birbirlerine yabancı
gelen birçok özellikleri vardır. Kürtçe ve Farsça özgün niteliklere sahiptirler. Kürtçe
Kuzeybatı İran kolunda yer almaktadır.”
Bazı kişi ve kurumlar, Kürtçe ve Farsçada bulunan ortak kelimelerden dolayı, Kürtçeyi Farsçanın bir lehçesi gibi tanımlar. Ama Kürtçeyi yakından inceleyenler bunu kesinkes reddederler.
Kürtçe ve Farsça arasındaki bazı ayrılıkları sıralayalım.

Kürtçe ve Farsça Arasındaki Farklılıklar
Kürtçe ve Farsça aynı dil grubunda yer almalarından dolayı birçok yönden benzerlik
gösterirler. Bazı çevreler bu konuyu istismar ederek, benzerlikleri siyasal
inançlarına, etnik arındırma perspektiflerine malzeme olarak kullanmışlardır. Bu istismar
bilimsel bakış açısından son derece uzaktır. Tamamıyla öznel bir durumdur.
Bu tezi ileri sürenler, Kürtçenin “karma” ve “Farsçanın bozulmuş hali” olduğunu
söylerler. Bu nedenle yüzeysel de olsa bu iki dil arasındaki ayrılıklardan söz etmek gerekir.
En belirgin ayrılıklardan biri Kürtçede olup da Farsçada olmayan “cinsiyet”liktir.
Kürtçede iki grup şahıs zamiri bulunmasına rağmen, Farsçada böyle bir özellik
görmüyoruz. Bu iki grup şahıs zamiri geçişli fiillerde farklıca kullanılmaktadır. Bu
özelliğinden dolayı Kürtçe ergatif bir dildir.
Kurmancî için örnek:
Min nan xwar (Ben ekmek yedim).
Ez nên dixwim (Ben ekmek yiyorum).

Kirmanckî (Zazakî) için örnek:
Min nan werd (Ben ekmek yedim).
Ez nanî wena (Ben ekmek yiyorum).

Kısacası, Kürtçede şahıs zamirlerinde erillik ve dişillik vardır ama, Farsçada böyle bir
durum yoktur. Ayrıca Kürtçede iki grup işaret zamiri vardır. Ama Farsçada böyle bir özellik
bulunmaz.

Kürtçenin Lehçeleri ve Şiveleri
Bütün dünya dillerinde olduğu gibi Kürtçede de farklı lehçe ve şiveler vardır. Özellikle Kürtlerin varlığını ve dillerini kabul etmek istemeyenler, bütün Kürtçe şive ve ağızları lehçeymiş gibi göstermektedirler. Hatta bu çevreler bazen Kürtçe lehçelerin ayrı diller olduklarını bile ileri sürerler. Oysa bu konu uzun zamandan beri Kürdologlar ve dilbilimciler tarafından aydınlatılıp tanımlanmıştır. Kürtçede bulunan birçok şiveyi tek tek ele almak mümkün olmadığından, sadece lehçeler ele alınacaktır.

1) Kurmancî (Kirdasî, Kurdmancî, Kurmanciya jorê)
2) Soranî (Kelhûrî, Babakurdî, Kurmanciya jêrê)
3) Zazakî (Kirmanckî, Dimilkî, Kirdkî)
4) Goranî (Hewramî)
5) Loranî (Lorî)

KURMANCÎ: Kürtler arasında en fazla konuşulan lehçe “ Kurmancî ” lehçesidir. Kürtlerin yaşadığı dört devletin (Türkiye, Suriye, Irak, İran) sınırları içinde konuşulur. Zengin bir yazılı ve sözlü geleneğe sahiptir. Kürtçenin klasikleri sayılan destan ve eserlerin birçoğu bu lehçe ile yazılmıştır.

SORANÎ: “ Kurmancî ” den sonra en fazla konuşulan lehçedir. Büyük bir kısmı Irak’ta olmak üzere İran’ın bir kısmında da konuşulur. Irak’taki elverişli şartlar bu lehçeyi diğer lehçelere göre her açıdan (Edebi, bilimsel, toplumsal vs.) daha iyi bir konuma taşımıştır. Irak’ta tüm baskılara rağmen Kürtçe (Kurmancî-Soranî lehçeleri) hiçbir zaman yasaklanmamış ve günümüzde Irak’ın iki resmi dilinden biri olmuştur.

ZAZAKÎ: Kürtçenin en köklü lehçelerinden biridir. Sadece Türkiye Kürtlerinin bir kısmı tarafından konuşulur. Sözlü gelenekte büyük birikime sahip olmasına rağmen bu birikimi yeterli ölçüde yazıya taşıyamamıştır. Bu durumdan dolayı Kürdologlar son zamanlarda “Zazakî” üzerine çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. Özellikle “Vate” yayınları bu konuda ciddi çalişmalar ortaya koymuştur.

GORANÎ: “ Zazakî ” ile beraber Kürtçenin en köklü lehçelerinden biridir. En az konuşulan lehçe olmasına rağmen geçmişten günümüze çok güçlü bir edebi geleneğe sahiptir. Sadece İran’da konuşulur.

LORANÎ: Sadece İran’da konuşulur. Her ne kadar İran resmi idolojisi bu lehçeyi Farsçanın bir lehçesi olarak göstermeye çalışsa da bilimsel araştırmalar bu lehçenin Kürtçenin kadim lehçelerinden biri olduğunu ortaya koymuştur. İran’ın bu resmi tezine en iyi cevabı “ Loranî ” lehçesi ile özdeşleşen Baba Tahirê Hemedanî (Uryan) vermiştir. Şair, bir şiirinde Arapçanın İslamiyetin gelişiyle beraber diğer diller üzerindeki etkisini anlatırken (Kurd nivistim Ereb şiyar bûm - Kürt geceledim Arap uyandım) Kürt olduğunu açık bir şekilde dile getirmiştir.
ZIT ANLAMLI KELİMELER
“PEYVÊN DİJWATE”

İnce: Zirav
Kalın: Stûr
Zayıf: Qels, lawaz, jar
Şişman: Qelew
Güzel: Delal, xweşik
Çirkin: Kirêt
Doğru: Rast
Yanlış: Çewt, xelet
Çalışkan: Jêhatî, zîrek
Tembel: Teral
Fakir: Xizan
Zengin: Dewlemend
Sık: Gur
Seyrek: Firk
Katı: Tîr
Sıvı: Ron
Taze: Teze
Bayat: Kartû
Etki: Bandor (Bu kitabın etkisinde kaldım~Ez di bandora vê pirtûkê de mam.)
Tepki: Bertek (Çok sert bir tepki gösterdi~Bertekeke pir tund nişan da.)
Mükemmel, süper, harika: Tekûz
Berbat: Kambax
Kolay: Hêsan
Zor: Zor, zehmet

EVLE İLGİLİ TERİMLER
“TÊGİHÊN DER BARÊ MALÊ DE”

Adres: Navnîşan (Ev adresin ne?~ Navnîşana mala te çi ye?)
Kapı no: Jimara deriyê
Oda: Jûr (Misafir odasını toparladık~Me jûra mêvanan berhev kir.)
Salon: Eywan
Antre: Bersifk
Balkon: Berban (Balkonda oturuyoruz~Em li berbanê rûdinin.)
Mutfak: Pêjgeh
Banyo: Serşok
Tuvalet: Destav
Merdiven: Derence, pêlekan
Basamak(merdiven için): Pêlik
Fön makinesi: Makîneya porziwakirinê
Çamaşır makinesi: Cilşo
Bulaşık makinesi: Firaqşo
Elektrik süpürgesi: Tozmij (Elektrik süpürgesini kullandım~Min tozmij bi kar anî.)
Buzdolabı: Sarinc
Ütü: Tivanok (Rizgar gömleğini ütüledi~Rizgar îlaka xwe tivand.)
Eşya: Têkber
Beyaz eşya: Têkberên spî
Koltuk, kanepe: Paldank
Dolap(elbise, erzak için): Sindirûk
Çekmece: Berkêşk
Kül tabağı: Xwelîdank
Çakmak: Heste
Kibrit: Niftik, çixatik
Küp şeker: Şekirê gulat
Şekerlik: Şekirdank
Tuzluk: Xwêdank
Halı: Mehfûr, merşik
Döşek: Binrax
Kürek: Bêr, bêrik
Askı: Hilco (Elbiselerimi askıya astım~Min cilên xwe bi hilcoyê ve daleqand.)
Şemsiye: Sîwan
Bardak: Îskan (Bir bardak daha içeceğim~Ez ê îskaneke din jî vexwim.)
Tabak: Teyfik, lalî
Tava: Miqilk (Tavada patates kızarttım~Min di miqilkê de kartol sor kir.)
Kepçe: Hesk, moçik
Süzgeç: Mevsik
Kapak(kutu, tencere vs.): Devik (Çaydanlığın kapağı nerde?~Devika çaydankê li ku ye?)
Kulp(çaydanlık vs.): Çembil
Ocak(yemek için): Tifik
Örtü: Rûber (Masanın örtüsü değiştirilmeli~ Divê rûberê masê were guhartin.)
İpek(kumaş): Hevrîşim
Ustura: Gûzan
Tırnak makası: Neynûkbir
Havlu: Pêjgîr, mexmel
Cımbız: Mûçing
Alet: Amûr
Mum: Find
Izgara: Bist (Izgara yaptık~ Me goşt da bistê.)
Mendil, peçete: Destmal

YİYECEKLERLE İLGİLİ TERİMLER
“TÊGİHÊN DER HEQÊ XWARİNAN DE”

Dürüm(kebap vb.): Lûlik (Alelacele bir dürüm yedim~Min bi bayê bezê lûlikekî xwar.)
Çiğköfte: Hecîn
Bulgur: Savar
Kızartma: Qelandî
Çörek: Kulîçe
Poğaça: Kulêre
Börek: Kilor
Çökelek: Jajî, toraq
Kahvaltı: Taştê
Öğlen yemeği: Firavîn
Akşam yemeği: Şîv
Gece yemeği veya sahur: Paşîv
Leblebi: Qidam

BAZI GENEL TERİMLER
“HİN TÊGİHÊN GİŞTΔ


Fabrika: Karistan
Demir: Hesin
Bakır: Sifir
Çelik: Pola
Alüminyum: Bafûn
Cami: Mizgeft
Kilise: Dêr
Şaşı(göz): Hewl
Çaba: Hewl
Nasihat: Şîret
Rejim(zayıflama): Parêz
Muhtaç: Hewcedar
İhtiyaç: Pêdivî
Nezle: Bapêşî, zeqemî
Grip: Bahor
Romatizma: Ba
Sıtma: Ta
Felç: Şehitî
Ödünç: Ker (Ondan ödünç bir kitap aldım~Min bi kerî jê pirtûkek stand.)
Özürlü: Qot
Sağlık: Tenduristî
Tecavüz: Teftûş, destavêtin
Orijinal: Resen
Tebrik, takdir: Pîrozbahî (Bu çalışması takdir topladı~Ev xebata wî pîrozbahî girt.)
Gözlük: Berçavk
Dondurma: Bestenî
Oyuncak: Leyîstok
Saklambaç: Veşartok
Balon: Nepox, pifdanik
Uçurtma: Bafirok
Bank(oturulan): Yane
Sürpriz: Nişkegavî
Süs: Xeml
Oyuncu: Lîstikvan
Yapımcı(film): Çêker
Yönetmen: Derhêner
Sahne: Dik
Sunum: Pêşkêşî
Sunucu: Pêşkêşvan
Merhametli: Dilovan
Üç kağıtçı: Qulebaz
Hile: Fend û fêl
Komplo: Dek û dolab
Yalaka: Melaqî (melaqokî), şalûs
Alay etmek: Qerf
Satranç: Kişik
İthalat: Hawirde
İhracat: Hinarde
İştah: Mehd, dilçûn
İşsizlik: Betalî
Sığ: Gehar, req
Süreç: Pêvajo
Kapasite: Zerengî
Gelişme: Geşedan
İlerleme: Pêşveçûn
Gerileme: Paşveçûn
Dağınık(eşya vs.): Belavbûyî
Mor: Xemrî
Pembe: Helesor
Sarışın: Zerî
Kumral: Kej
Sarışın-kumral arası: Çûr
Beyaz tenli(kadın): Gewr
Kıvırcık(saç): Kovel
Dövme(Vücudun herhangi bir yerine yapılan): Deq
Sürdürmek: Domandin
Olumlu: Erênî
Olumsuz: Neyînî (Bu olumsuz bir durum~ Ev rewşeke neyînî ye.)
Çetin: Dijwar
Kural: Rêzik
İlke, prensip: Rêgez
Metod, yöntem: Rêbaz
Sıkıntı: Tengasî
Menfaat,çıkar: Berjewendî
Ajan, casus: Sîxur
Çekememek(kıskançlık gibi): Çavnebarî
Doğum günü: Roja zayînê, rojbûn
Yıl dönümü: Salveger
Kıskanç: Dexes, pexîl, zikreş
Şaşırmak: Behitîn, şeqizmayîn, heyirîn
Acele: Lez
Sorun: Pirsgirêk
İmkan: Derfet
Belli: Kifş (Sınav tarihi henüz belli değil~Mêjûya azmûnê hê ne kifş e.)
Soyadı: Paşnav
Eğlence: Şahî
Ayakkabıcı: Solbend
Ayakkabılık: Soldank
Heykel: Peyker
Cahil: Nezan
Dost: Hogir
Kahraman: Leheng
Güç: Hêz
Somut: Şênber
Soyut: Razber
İfade etmek: Ravekirin
Kin, nefret: Rik
Yalvarmak: Lavelavkirin
Detay, ayrıntı: Kitekit
Saldırı: Êrîş
Şikayet: Gilî
Önyargı: Pêşdarazî (Önyargılı davranma~ Bi pêşdarazî tevnegere.)
Mülteci: Penaber
Göçmen: Rewend
Karamsar: Reşbîn
Haklı: Mafdar
Haksız: Bêmaf
Tehlike: Xetere (Tehlikeli bir süreçle karşı karşıyayız~Em bi pêvajoyekî xetere re rû bi rû ne.)
Süre, müddet: Mawe
Geçici: Demborî
Kalıcı: Mayînde (Kalıcı bir çözüm bulmalıyız~Divê em çareseriyekî mayînde bibînin.)
Cesaretli, cesur: Wêrek
Mırıldanmak: Nehwirandin (Bir şarkı mırıldanıyordu~Stranekî dinehwirand.)
Yangın: Şewat
Şımarık: Gewî, rûdîtî
Komik: Kenawer
Komedi: Kenawerî
Yasak: Qedexe
Eş anlamlı: Hevwate
Komposto: Xweşav
Cinsiyet: Zayend
Ev hanımı: Bermalî
Sorgu: Jêpirsîn
Tekdüze, monoton: Yeknesak (Tekdüze bir anlatımı vardı~Vegotineke wî yê yeknesak hebû.)
Sohbet: Mijûlahî, dembihêrk
Burnundan konuşan: Vinvinok (Burnundan konuşan biriydi~Yekî vinvinokî bû.)
Peltek: Zimanvis
Teşekkür: Spas
Dinlemek: Guhdarîkirin
Anlatmak: Vegotin (Hoca ders anlatımını bitirdi~Mamoste vegotina waneyê qedand.)
Taşıt: Amyar
Araba: Gerîde, terempêl
Uçak: Balafir
Ismarlamak: Wesandin (Sana bir yemek ısmarlayayım~Ez xwarinekî ji te re biwesînim.)
Kimlik: Nasname
Hafif: Sivik
Festival : Mîhrîcan
Tiyatro: Şano
Park(gezinti yeri): Seyrangeh
Taziye: Serxweşî, hewarî
Ziyaret: Serdan
Kabus: Xewnereşk
Kalite: Hêja
Kriter: Endaz
Viraj: Fetlone, çivane
Biber: Filfil
Kekeme: Lalûte
Deney: Taqî (Deneyle belli oldu~Bi taqîyê diyar bû.)
İddia(etmek): Angaşt
Poşet, torba: Kîsik, tûrik
Şans: Rozgar
Sos(yemek vs. için): Çênc
Hastane: Nexweşxane
Doğum evi: Zayangeh
Doğum yeri: Zayîngeh
Doğuştan(ırsi,genetik): Zikmakî
Anadil: Zimanê zikmakî
Tahammül: Tirûş
Branş, şube: Şax
Çekici(araçlar için): Kişîner
Cazip: Dilniwaz, dilkêş
Mecbur: Bêgavî
Soytarı: Qeşmer
Şapşal: Bomik
Çirkef: Çepel
Mola: Rawes
Gergin: Hêrsoyî
Alkış: Çepik
Yan kesici: Berîkbir
Ortam: Civat
Altın kaplama: Zêrhelî
Kapsamlı: Berfireh
Solmak(çiçek vs.): Çilmisîn (Papatyalar soluyor~Beybûn diçilmisin.)
Sıkışmak(maddi açıdan): Destengî (Bu aralar sıkışığım~Ez van deman desteng im.)
Aşçı: Nanpêj
Aşı: Parza
Çürümek: Rizandin
Çok yönlü: Piralî (Çok yönlü bir insandı~Ew mirovekî piralî bû.)
Enayi: Xirexavî
Yaklaşım: Nêzikahî
Sinirli: Bêhnteng
Radikal: Hişkbawer, tundparêz
Dalgın: Gut, xayis (Bu aralar çok dalgınım~Ez van çaxan pir gut im.)
Cimri: Çikûs
Uğur: Yom (Uğursuzluklar peşimizi bırakmıyordu~Bêyomî dev ji me bernedida.)
Esmer(kişi): Qemer
Yakışıklı: Qeşeng, çeleng
Acemi: Xeşîm
Kaba: Çors (Çok kaba davranıyordu~Pir çors tevdigeriya.)
Saçma: Tewş (Yine saçma bir fikir önerecekti~Dîsa ramaneke tewş wê pêşniyar bikira.)
Fayda: Sûd, havil
(Bu çalışmamda birçok kaynaktan faydalandım~Min di vê xebata xwe de, ji gelek çavkaniyan sûd wergirt.)
Yardım: Alîkarî
İltimas: Mêz
İltifat etmek: Nûwaztin
Amaç, niyet: Mebest
Karışık: Tevlîhev, têkel, aloz
Çeşit: Cure
Çeşit çeşit: Cur bi cur, têvel
Şüphe: Guman
Tahmin: Hezr, rawêj
Geçerli: Derbasdar, çûnbar,lê(oyunlarda)
Geçersiz: Nederbasdar, betal, nelê(oyunlarda)
Çekişme: Keftûleft
Çelişki: Nakokî
Hırs: Azwerî
İkna: Qanî (Bir türlü ikna edemedim~Min kir û nekir qanî nebû.)
Psikoloji, ruh hali: Derûnî
Köşe yazısı: Qunciknivîs
Yayın(evi): Weşan(xane)
Basım: Çap
Basın: Çapemenî
Başlık(yazı için): Sernav
Manşet(haber için): Sernûçe
Değerlendirme: Nirxandin (Bu öneriyi değerlendirin~Vê pêşniyarê binirxînin.)
Yorum: Şîrove
Bilgi: Agahî
İletişim: Ragihandin
Üretim: Hilberî
Üretici: Hilberîner (Üretken bir bireydi~ Takekesekî hilberîner bû.)
Tüketim: Mezaxî
Tüketici: Mezêxer (Tüketici hakları korunmalı~Divê mafê mezêxeran bê parastin.)
Yerli(insan): Niştecih
Yabancı: Biyan
Spor: Werzîş
Kale: Golar
Kaleci: Goggir
Top: Gog
Futbol: Gogling
Stadyum: Hewşeng
Uluslar arası: Navneteweyî
Ortadoğu: Rojhilata navîn
Veri: Dane
Verim: Xêr û bêr
Oran: Rêje
Belirleyici: Diyarker
İşlerlik: Sazbarî
Kurum: Sazî
Kurul: Lijne
Kurtuluş: Rizgarî
Hareket: Tevger
Tıraş: Kurkirin
Ruh: Giyan
İnsan: Mirov
Hayvan: Ajal
Bitki: Riwek
Bayılmak: Jibîrveçûn
Duygu: Hest
Duygusal: Dilzîz
Hapşırmak: Bihnijîn
Hıçkırmak: Îskîn
Hızlı: Beza, lezgîn
Dikkatli: Hayîdar
İlginç: Balkêş
Direkt(doğruca): Yekser (Direkt bize saldırdılar~Yekser êrîş dan ser me.)
Engel: Asteng
Görev: Peywir
Son: Dawî (Yarışma sona erdi~Pêşbirk bi dawî bû.)
Karar: Biryar
Onay: Pesend
(Ne yazık ki bu ilkel anayasa onaylandı~Mixabin ev makezagona hovane hate pesendkirin.)
Tehdit etmek: Geftxwarin (Tehdit ettiğim gibi itiraf etti~Min çawa gefta wî xwar, li xwe mikur hat.)
İtiraf etmek: Mikurhatin
Merak: Tatêl (O çok meraklıdır~Ew pir tatêldar e.)
Acayip: Sosret (Bugünlerde çok acayipleşti~Van roja pir sosret bû.)
Rahatsız olmak(herhangi bir şeyden): Zivêrbûn
(Onun söylediklerinden çok rahatsız oldum~ Bi gotinên wê ez pir zivêr bûm.)
Sıkılmak: Tengizîn
(Çok sıkıldım çünkü iki gündür evdeyim~Ez pir tengizîm, lewra va du roj e ez li mal im.)
Başlamak: Destpêkirin
(Okullar ne zaman başlayacak?~Dibistan wê kengê dest pê bikin?)
(Hoca sınav süresini başlattı~Mamoste maweya azmûnê da destpêkirin.)
Değiştirmek: Guherandin (Bu düzeni değiştirmeliyiz~Divê em vê pergalê biguherînin.)
Önemli: Girîng
Güven(lik): Ewle(tî) (Ona güvenmiyorum~Ewleya min jê nayê.)
Zıtlık: Dijîtî
Bulanık(görüntü): Moran
Bulanık(çay, su vs.): Şolî
Aynı: Heman (Aynı bölümde okuyoruz~ Em di heman beşê de dixwînin.)
Vazgeçilmez: Jêneger
Özür dilerim: Li min bibore, biborîne
Geçmiş olsun: Derbasbûyî be
Afiyet olsun: Noşîcan be
Başarı(lar): Serkeftin
Günaydın: Beyanîbaş, rojbaş
Efendim(çağrılma durumunda): Libê
Efendim(saygı, hürmet): Ezbenî
Heyecan: Peroş (Heyecandan elleri titriyordu~Ji peroşê destên wê dirihilîn.)
Bahane: Hincet
Kesin: Mîsoger
Karşı: Hember, pêşber (Karşıya geçelim~Em derbasî hemberê bibin.)
Müsait: Guncan (Bugün müsait misin?~Îro tu guncan î?)
Sıra(ya girmek): Rêz (Sıraya gireceğiz~ Em ê bikevin rêzê.)
Havalı,kendini beğenmiş: Qure
Alçak gönüllü: Nefsbiçûk
Mutlu: Bextewar, kêfxweş
Huzursuz: Bêaram
Moral: Arîşen, mehd, mehde, mirûz
Morali bozuk: Mehdekirî, mirûzkirî (Bugün moralimi bozdular~ Mehd û mirûzê min îro ne xweş kirin.)
Terbiye: Hêvotin
Terbiyeli: Hêvotî
Terbiyesiz: Nehêvotî
Saygı: Rêz, giramî (Ona saygı gösterdiler~Giramî ji wî re girtin.)
Saygılı: Rêzdar, giramgir
Evli(kadın): Bimêr
Evli(erkek): Bijin
Bekar(kadın-erkek): Ezêb
Gösteriş(li): Mirês(dar)
Mutlaka: Teqez
Mümkün, olası: Gengaz (Bu mümkün değil~Ev ne gengaz e.)
İkilem: Dudilî (İkilemde kaldım~Ez ketim nava dudiliyê.)
İçerik(kitap vs.): Naverok
Gizli: Nepenî
Sır: Raz (Bu aramızda sır kalsın~ Bila ev di navbera me de wekî raz bimîne.)
Tenha: Xewle
Yedek: Cîgir
İzin: Destûr
Alışkanlık: Banekî (Bu kötü bir alışkanlıktır~Ev banekiyekî xirab e.)
Normal, olağan: Asayî (Normal bir düşünce gibi görünüyordu~Wekî ramaneke asayî xuya dikir.)
Sert(şiddet): Tund (Sert bir şekilde tekme ve tokat attı~Bi awayekî tund pehîn û şeqam lêxist.)
Şafak: Spêd
Düşünce: Raman
Kara kara düşünme: Ponijîn (Kara kara düşünüyordu~Ew diponijî.)
Eleştiri: Rexne
Suç(lu): Tawan(bar)
Rüşvet: Bertîl
Israr: Heter
Ahlak: Sinc
Huy: Cir
Din: Ol
Aydın(kişi): Rewşenbîr
Sanatçı(şarkıcı, yazar vs.): Hunermend
Yetki(li): Raye(dar)
Emanet: Sparî (Bu eşyalar sana emanet~ Ev têkber sparî te ne.)
Zeki: Jîr
Bilgin: Zana
Çapkın: Tolaz
Vergi: Bac, cir
Bilinç: Hişmendî
Bilinçli(kişi): Hişmend, bîrewer (O bilinçli bir kadındır~ Ew jineke hişmend e.)
Anlayışlı(kişi): Têgihîştî (Anlayışlı biriydi~Yekî têgihiştî bû.)
Tecrübeli: Çeknas (Ben daha tecrübeliyim~ Ez çeknastir im.)
Samimi(kişi): Dilsoz
Sürgün(kişi): Mişextî
Kaçak: Revok
Geveze: Lewçe
Hain, sinsi: Zexel
İkiyüzlü: Durû
Dedikodu: Paşgotin
Fesad: Gelac, beko
Asimile: Pişaftin (Halkımız asimilasyona karşı tüm gücüyle direnmeli~Divê gelê me li hemberî pişaftine bi hemû hêza xwe li ber xwe bide.)
Sağlam: Pihêt
İtiraz: Bervêdan (İtiraz hakkımız engellenemez~Mafê me yê bervêdanê nayê astengkirin.)
Doğa: Xweza
Doğal: Xwezayî
Kurgu: Honak (Yazarın kurgusu mükemmel~Honaka nivîskar tekûz e.)
Olgu: Diyarde
Alışveriş(yapmak): Danûstandin (Aylık alışverişi yaptık~Me danûstandina mehanî kir.)
Randevu almak: Jîvangirtin (Doktor sana randevu verdi mi?~Bijîşk jîvan da te?)
Davet etmek: Vexwendin (Ben de davet edildim~Ez jî hatim vexwendin.)
Gelir(maddi): Dahat (Bu ülkenin yıllık geliri çok düşük~Dahata salane a vî welatî zehf kêm e.)
Gider(masraf): Lêçûn
Geçim, geçinmek(maddi): Debar (Ne ile geçiniyorsunuz?~Debara we li ser çi ye?)
Para: Dirav
Ekonomi: Aborî (Devlet ekonomisi çöktü~Aboriya dewletê hilweşiya.)
Ölçmek: Pîvandin
İlgi, ilişki: Têkilî, pêwendî
Dağılmış, mahvolmuş(kişi): Felişî
İlgilenmek: Têkildarbûn
Kullanmak: Bikaranîn (Bu makinenin kullanımı zor~Bikaranîna vê moşenê zor e.)
Kullanıcı: Bikarhêner
Kullanışlı: Bikarînanbar
Yüzyıl, asır: Sedsal
Görüntü: Dîmen
Durum: Rewş
Sebep: Sedem
Tekrar: Ducare
Ters: Çep (Ayakkabısını ters giymiş~Pêlava xwe çep xistiye piyê xwe.)
Ters: vajî (Çok ters bir durum~ Rewşeke pir vajî ye.)
İstisna: Awarte
Pişman: Jovan
Perişan: Şerpeze
Tutum, tavır: Helwest
İrade: Viyan, vîn
Olgun: Gihîştî
Özel: Taybet
Özellik: Taybetmendî
Ortak: Hevpar
Sistem, düzen: Pergal
Baskı(zorbalık): Zextî, pêkutî
Yazmak: Nivîsandin
Silmek(yazı): Jêbirin
Silmek(temizlik vs.): Malaştin
Yenmek: Têkbirin (Onu yendim ~Min wî têk bir.)
Yenilmek: Têkçûn
Denemek: Ceribandin
Kazanmak: Bidestxistin, biserketin
Kazanım: Destketî
Düzenlemek(yarışma,eğlence vs.): Lidarxistin (Yarışma düzenlendi~Pêşbirk hat lidarxistin.)
Düzeltmek: Sererastkirin (Yazıdaki yanlışları düzelttim~Min çewtiyên nivîsê sererast kir.)
Çalışmak: Xebitîn (xebat)
Benzemek: Şibandin
İspat etmek: Peytandin, çespandin (İddiasını ispat etti~Angaşta xwe peytand.)
Kabul etmek: Pejirandin
İnmek: Daketin
İndirmek: Daxistin

BAZI YAZINSAL TERİMLER (ÖZELLİKLE DERSLERLE İLGİLİ)
“HİN TÊGİHÊN NİVÎSKΔ (NEMAZE DER HEQÊ WANEYAN DE)

Harf: Tîp
Kelime: Peyv, bêje
Kavram: Têgih
Anlam: Wate
Cümle: Hevok
Konu: Mijar
Örnek: Mînak
Seviye: Ast
Özet: Kurtasî
Ödev: Spartek
Harita: Nexşe
Çizgi: Xêz
İşaret: Hêma
Şekil, biçim: Teşe, terh, celeb
El yazısı: Destnivîs, destxet
Takvim: Salname
Saat: Demjimêr, katjimêr
Kitap: Pirtûk
Sayfa(kitap): Rûpel
Gazete: Rojname
Bulmaca: Xaçepirs
Dergi: Kovar
Bildiri: Belavok
Röportaj: Hevpeyvîn
Demeç: Gotar
Defter: Lênûsk
Silgi: Jêbirk
Kalem: Pênûs
Sıra(sınıfta oturulan): Rûniştek
Kara tahta(sınıfta olan): Depreş
Tebeşir: Pênûsgêç
Kırtasiye: Nivîsemenî
Yoklama(derste vs.): Sihêtî
Sınav: Azmûn (Gramer sınavınız ne zaman?~Azmûna we ya rêzimanê kengê ye?)
Sınavın açıklanması: Kifşbûna azmûnê (Sınavların açıklandı mı?~Azmûnên te kifş bûn?)
Not : Puan
Not(Ders notu vs.): Nîşe (Ders notun var mı?~ Nîşeyên te hene?)
(Derste not tuttun mu? Te di waneyê de nîşe girt?)
Not(uyarı, hatırlatma niteliğinde): Têbinî
Ortalama(not vs.): Nîvekî
Diploma: Bawername
Şık(soru çözümünde): Vebijark, bijarek
1.dönem: Serdema yekemîn
2.dönem: Serdema duyemîn
Ana okul: Pêşdibistan
İlkokul: Dibistana seretayî
Ortaokul: Dibistana navîn
Lise: Lîse
Üniversite: Zaningeh, zanko
Yaz okulu: Dibistana havînê
Tatil: Betlane
Öğrenci yurdu: Wargehê xwendekaran (Hangi yurtta kalıyorsun?~Tu li kîjan wargehê dimînî.)
Kısaltma(söz, yazı vs.): Kurtebêj
Dolma kalem, tükenmez kalem: Pênûsa hibrî
Kurşun kalem: Pênûsa rijî
İmza: Şanenav
Çarpma: Caran
Bölme: Paran
Çıkarma: Deran
Toplama: Tevan
Sayı: Hejmar
Rakam: Pêjimar
Dikey: Çikane
Yatay: Berwarî
Çözmek(problem,bulmaca vs): Çareserkirin
İşlem: Kirarî

İNSAN VE İNSAN VÜCUDU İLE İLGİLİ TERİMLER
“TÊGİHÊN DER HEQÊ MİROV Û LAŞÊ MİROVAN DE”

Kaş: Birû
Kirpik: Bijang
Sakal: Rih, rî
Yanak: Dêm, hinarik, lam
Çene: Erzing, zeqen
Uçuk(yara): Pelepûçk
Diş eti: Pidû
Göz bebeği: Bîbik
Dirsek: Enîşk
Eklem: Movik
Kalça: Kemax
Bel: Navteng, noq
Ense: Qamçik
Avuç: Mist
Bilek(el): Zend
Ayak bileği: Gûzik
Damar: Reh
Şakak, favori: Cênîk
Akciğer: Pişik
Karaciğer: Kezeb, mêlak
Serçe parmağı: Qilîç
Yüzük parmağı: Babelîç
Orta parmak: Notirvan
İşaret parmağı: Eşhedok
Baş parmak: Beranek
Organ: Lebat
Vücud: Laş
Ergen(bayan): Xama
Ergen(erkek): Sîpe
Orta yaşlı(kadın-erkek kişi): Navsal
Görümce: Diş
Baldız: Xwehjin
Bacanak: Hevling
Abla: Hek, et
Kız kardeş: Xwişk, xweh
Abi: Kek
Erkek kardeş: Bira

YÖNLER VE YERLERLE İLGİLİ TERİMLER
“TÊGİHÊN DER BARÊ BERGEHAN DE”

Doğu: Rojhilat
Batı: Rojava
Kuzey: Bakûr
Güney: Başûr
Doğu Anadolu: Rojhilata Enedolê
Güneydoğu: Başurê rojhilatê
Kuzeybatı: Bakûrê rojavayê
İç Anadolu: Enedola Navîn
Dörtyol, kavşak: Xaçerê
Geçit: Bihur
Köprü: Pir
Yolcu: Rêwî
Durak(otobüs vs.): Rawestgeh (Son durakta ineceğim~Ez ê li rawestgeha dawî dakevim.)
Karayol: Rêbej
Mahalle : Tax
Cadde : Papûr
Sokak : Kolan
Kaldırım: Piyader
Belde, kasaba : Bajarok
Eyalet: Parêzgeh
Özerk: Xweser

EVREN VE DENİZLE İLGİLİ BAZI TERİMLER
“HİN TÊGİHÊN DER BARÊ ZERYA Û GERDÛNÊ DE”

Deniz: Zerya, Behr
Karadeniz: Zerya reş
Akdeniz: Zerya spî
Gemi: Keştî
Yelken: Babirk
Olta: Nîk, şewk
Kayık: Kelek, lotke
Kıyı, sahil: Qerax, perav
İskele: Lengergeh
Liman: Bender
Baraj: Bendav
Ada: Girav
Körfez: Kendav
Kıta(anakara): Parzemîn
Gezegen: Gerestêrk
Dünya: Cîhan
Evren: Gerdûn
Evrensel: Gerdûnî
Deprem: Erdhej
Sel: Lehî
Çığ: Berfende, aşît
Tipi: Bapûk
Fırtına: Bahoz
Kasırga: Bager

KÜLTÜR VE EDEBİYATLA İLGİLİ BAZI TERİMLER
“HİN TÊGİHÊN DER HEQÊ ÇAND Û WÊJEYÊ DE”

Lehçe: Zarava
Şive: Zar
Ağız: Devok
Kültür: Çand
Gelenek: Kevneşopî
Eser(kitap): Berhem
Roman: Roman
Hikaye: Çîrok
Deneme(yazı türü): Ceriban
Makale: Bend
Masal: Çîrvanok, çîrçîrok
Fıkra: Pêkenok
Tekerleme: Zûgotinok
Bilmece: Mamik, tiştanok
Deyim: Biwêj
Ata sözü: Gotinên pêşiyan
Sözlük, lügat: Ferheng
Ninni: Lorîn
Ağıt: Zêmar
Şarkı: Stran
İlahi: Lawij
Uzun hava: Kilam, lawik
Aşk şarkısı: Dîlok
Nesir(düzyazı): Pexşan
Şiir: Helbest
Mısra: Rêz
Beyit: Malik
Dörtlük: Çarîn
Mani: Dûrik
Kafiye: Rêzbend
Redif: Redîf

GÜN, AY VE MEVSİM ADLARI
“NAVEN ROJ, MEH Û DEMSALAN”

Pazar: Yekşem
Pazartesi: Duşem
Salı: Sêşem
Çarşamba: Çarşem
Perşembe: Pêncşem
Cuma: În
Cumartesi: Şemî

Ocak: Rêbendan
Şubat: Reşemî
Mart: Adar
Nisan: Avrêl
Mayıs: Gulan
Haziran: Pûşper
Temmuz: Tîrmeh
Ağustos: Gelawêj, tebax
Eylül: Rezber, îlon
Ekim: Kewçêr, cotmeh, çiriya pêşîn
Kasım: Sermawez, mijdar, çiriya paşîn
Aralık: Berfanbar, kanûn

Mevsim: Demsal
İklim: Keş
Sonbahar: Payîz
İlkbahar: Bihar
Yaz: Havîn
Kış: Zivistan, çile

BAZI BAĞLAÇLAR
“HİN GİHANEK”

En: Herî (Şüphesiz “Hewarî” en iyi Kürt romanlarından biridir~Bêguman, “Hewarî” yek ji romanên kurdî yê herî baş e.)
En azından: Qene (En azından o gelseydi~Qene ew bihata.)
En fazla: Herî zêde
En az: Herî kêm
Belki: Heye ku (Belki annem de gelir~Heye ku diya min jî bê.)
Neredeyse: Hema bêje (Neredeyse eşittiler~ Hema bêje wekhev bûn.)
Çünkü: Lewra, ji ber ku
İşte: Va, ev e
Bunun için: Lewma
Üzere: Wexta (Ezan okunmak üzere~ Wexta mele bang bide.)
Aşağı yukarı: Kêm zêde (Aşağı yukarı üç metre vardı~Kêm zêde sê metre hebû.)
Oldukça: Heya bixwazî
Elbette, tabi ki, şüphesiz: Bêguman (Elbette geleceğim~Bêguman ez ê werim.)
Halbuki: Lê ya rast
Özellikle: Bi taybetî, nemaze
Genellikle: Bi giştî
Çoğunlukla: Bi piranî
Güya, sözde: Qaşo (Güya Kürtçe ile yetişmişti~Qaşo bi kurdî rabûbû.)
Zaten: Jixwe (Geleceğini söylemişti zaten~Jixwe gotubû ez ê werim.)
Her zaman: Her tim
Sanki: Qey, heçko
Acaba: Gelo (Acaba ilerlemiş mi?~Gelo pêş ve çûye?)
Hele: Ca, ka ( Hele bir bakayım~ Ka ez lê binêrim.)
Keşke: Xwezî
Artık: Îcar, êdî (Çok sıkıldım artık~Êdî ez pir tengizîm.)
Daha, henüz: Hîn, hê (Henüz yaşı küçük~Temenê wê hîn biçûk e.)
Öyleyse, demek ki, o zaman: Nexwe (Demek benden nefret ediyor~Nexwe rika wî ji min tê.)
Yani: Ango
Ama: Lê, lê belê
Hiç: Qet
Az çok: Pir hindik
Eğer, şayet: Heke (Eğer geleceksen beni haberdar et~Heke tu werî min pê bihisîne.)
Her ne kadar: Her çiqas, her çend
Ayrıca: Her wiha (Ayrıca ben onu sevmem~Her wiha ez jê hez nakim.)
Böyle: Wiha, halo
Öyle: Wisa, welê, wilo, werê
Eşi benzeri olmayan: Yekta, bêhempa (Onun eşi benzeri yokmuş~Ew yekî bêhempa bûye.)
Arasira, zaman zaman: Carna, car caran
Aniden, birdenbire: Ji nişka ve, tafil
Hehalde: Her hal




BÖLÜM VE MESLEKLERLE İLGİLİ TERİMLER
“TÊGİHÊN DER BARÊ BEŞ Û PÎŞEYAN DE”

Bölüm: Beş (Hangi bölümde okuyorsun?~Tu di kîjan beşê de dixwînî?)
1.Öğretim: Fêrkariya yekemîn
2.Öğretim: Fêrkariya duyemîn
Matematik bölümü: Beşa Werzeyê
Edebiyat bölümü: Beşa Wêjeyê (Amcamın kızı edebiyat bölümünde okuyor~Dotmama min di beşa wêjeyê de dixwîne.)
Tarih Bölümü: Beşa Dîrokê
Coğrafya bölümü: Beşa Erdnîgariyê
Sosyolojî bölümü: Beşa Civaknasiyê
Felsefe bölümü: Beşa Felsefeyê
Kimya bölümü: Beşa Kîmyayê (Kimya bölümünde okuyorum ~ Ez di beşa Kîmyayê de dixwînim)
Eğitim Fakültesi: Peymangeha Perwerdehiyê (Eğitim Fakültesinden misin?~Tu ji Peymangeha Perwerdehiyê yî?)
Sosyal bilimler: Zanistên Civakî
Sınıf öğretmenliği: Mamostetiya Polê
Beden eğitimi: Bedenparêzî, laşparêzî
Spor : Werzîş (Spor insan sağlığı için önemlidir~Werzîş ji bo tenduristiya mirovan zehf girîng e)
Hazırlık sınıfı: Pola amadehiyê
Fen bilimleri: Zanistên Fenê
Bilgisayar öğretmenliği: Mamostetiya Kombersê
Endüstri mühendisliği: Endezyariya Pîşesazîyê (Endüstri mühendisliğinde okuyorum~Ez di beşa endezyariya pîşesaziyê de dixwînim.)
İnşaat mühendisliği: Endezyariya Avahiyê (İnşaat mühendisliğinde okuyorum~Ez di beşa endezyariya avahiyê de dixwînim.)
Jeoloji mühendisliği: Endezyariya Erdnasiyê
Çevre mühendisliği: Endezyariya Hawirdoriyê
Elektrik mühendisliği: Endezyariya Karebayê
Makine mühendisliği: Endezyariya Maşînê
Mimar: Avahîsaz
Öğretmen: Mamoste
Öğretim görevlisi: Hîndekar
Doktor: Bijîşk
Hemşire: Perestar
Meslek: Pîşe
Memur: Karmend
İş: Kar
İşçi: Karker (İşçi sınıfı örgütleniyor~Çîna karkeran xwe rêxistin dike.)
Müdür: Serkar
Emekli: Malnişîn
Savcı: Dozger, dadger
Hakim: Dadmend
Avukat: Parêzer
Duruşma, oturum: Danişîn
Dava: Doz
Asker: Leşker
Komutan: Fermandar
Şoför: Ajokar
Terzi: Dirûnker
Kapıcı: Dergevan
Bekçi: Pasvan
Korucu: Cerdevan, cahş
Nöbetçi: Goyînger
İşletme: Karsazî
İş adamı: Karsaz
Marangoz: Xerat
Esnaf: Pîşekar
Dükkan: Kargeh, firoşgeh

BAZI SİYASİ TERİMLER
“HİN TÊGİHÊN SÎYASΔ

Baskın: Serdagirtin, cerd
Basın açıklaması: Daxuyaniya çapemeniyê
Belediye: Şaredarî
Belediye başkanı: Şaredar
Genel seçim: Hilbijartina giştî
Yerel seçim: Hilbijartina herêmî
Araştırma: Lêgerîn
İnceleme: Lêkolîn
Soruşturma: Lêpirsîn
Dernek : Komele (İnsan hakları derneği basın açıklaması yaptı~Komeleya mafê mirovan daxuyanî da çapemeniyê)
Azınlık: Hûrgel
Kitle: Girse
Eylem: Çalakî
Barikat: Berbestî
Şehit: Pakrewan
Temsilci: Nûner
Milletvekili: Newenger
Bakan: Wezîr
Başbakan: Serokwezîr
Cumhurbaşkanı: Serokomar
Üye: Endam
Aday: Berendam
Delege: Şandiyar
Eşbaşkan: Hevserok
Kamu: Gelemperî
Oy, rey: Deng







BAZI TEKNOLOJİK TERİMLER
“HİN TÊGİHÊN TEKNOLOJÎK”

Bilgisayar: Xêvjimar, kombers
İşlemci(bilgisayar): Kirar
Yazıcı(bilgisayar): Nivîser
Bellek(bilgisayar): Xêv
Cep telefonu: Telefona desta
Ödemeli: Dayînbarî (Beni ödemeli arıyor~ Bi dayînbarî li min digere.)
Mesaj: Hinare
Numara: Jimar
Tuş: Qumçik
Çağrı(cep tel.vb.): Bang
Telgraf: Birûske
Mektup: Name
Zarf(mektup için): Pêçek
Dilekçe: Daxwazname
E-Mail: Tîşkename
Msn: Peyamhinêr
Posta kutusu: Namedank
Web Sitesi: Malper
Program: Bername
Haber Programı: Nûçe
Hoparlör: Dengweş
Kulaklık: Berguhk

GİYiM KUŞAMLA İLGİLİ BAZI TERİMLER
“HİN TÊGİHÊN DER BARÊ CİL Û BERGAN DE”

Pantolon : Şal
Gömlek: Îlak, pîrehen
Ceket: Saqo
Palto: Libade
Takım elbise: Bedil
Etek: Daw
Entari: Dêre
Şal(boyuna sarılan): Sermilk
Şapka: Kumik
Bileklik: Berzendk
Kolye: Gerdane
Düğme: Bişkok
Paça(giysi): Devdeling
Yırtmaç: Tîşik
Terlik: Şimik
Ayakkabı: Sol, pêlav





BİRKAÇ KÜRTÇE ATASÖZÜ
“ÇEND GOTİNÊN PÊŞÎ YÊN Bİ KURDΔ

1) Siwarê xelkê her peya ye.
2) Nezanê ne guhdar, jê çêdibe derdê bê derman.
3) Mirovê bê xîret, min çiqas kir şîret, careke din orîn pê ket.
4) Heya heyva gulanê di nav meha de ye, dilê xwediyê rez û peza bi kovan e.
5) Xala xwarzî rakir, mama birazî winda kir.



BİRKAÇ KÜRTÇE DEYİM
“HİN BİWÊJÊN Bİ KURDΔ

1) Hê neçû ber kanî, çi zû şeqînî jê anî.
2) Şûjina di çavê xwe de nabîne, qirşa di çavê xelkê de dibîne.
3) Nikare bi kerê, baz dide kurtanê.
4) Şuştin ji heriyê, avêtin ser kema diriyê.
5) Min pişta xwe da çiya, çiya bû giya.

BİRKAÇ KÜRTÇE BİLMECE
“HİN MAMİKÊN Bİ KURDΔ

1) Tendûra dadayî, tijî nanê badayî?
2) Mamikê mino mamanî şimînê duqûn?
3) Girufika rîsî, bi palê ve bezî?
4) Ser gelgele bin gelgele, çavzîq û simbêl bel e?
5) Seyê har diçe dar?
6) Apê min têt ji deştê, barek strî li piştê?
7) Xanîka manîka, ferşê devê kanîka, av neda karwanîka?

8) Dernakeve ji mal e
Hem ciwan e hem kal e
Geh şûr e geh mertal e
Hem neyar e hem heval e
Geh şêrîn e geh tal e
Geh rastî ye geh xeyal e?


BİRKAÇ KÜRTÇE TEKERLEME
“HİN ZÛGOTİNOKÊN Bİ KURDΔ

1) Rovî li rê bezî, zilê li rû lê lerizî.
2) Lawo lawo law mijo, kiras û derpê paqijo, nêçîrvano kewkujo.
3) Kê fis kir te kir, nerm û fis, fis duranê, bêhn ji kê tê gemboranê.





BİRKAÇ KÜRTÇE HEYRANOK (GÜZELLEMEYE BENZER BİR ŞARKI TÜRÜ)
“ÇEND HEYRANOKÊN Bİ KURDΔ

1) Hember mala me kaş û maş e
Lawikê delal berê xwe da aş e
Bayê eşqa wî xwe li rûyê min da
Wek mey herikî dil serxweş e.

2) Mêrga lawikê min î beyar e
Aliyek pûş û pel e, yek dar e
Çi bikim bavê min ez nedam
Çav tijî hêsir, dil bi ax û zar e.

Bersivên mamikan: 1) Gûz 2) Bangoran 3) Kew 4) Kîvroşk 5) Bivir 6) Jûjî 7) Qeşa 8) Ziman




































Bugün üzerinde yaşadığımız topraklar birçok medeniyete beşiklik etmiştir. Bu medeniyetler (Sümerler, Hititler, Urartular, Ermeniler, Kürtler, Süryaniler, Türkler, Araplar vs.) bu coğrafyada çeşitli maddi ve manevi kültür kalıntıları bırakmışlardır. Dolayısıyla aşağıda belirtilen yer isimlerinin tümünün tek bir dile mal edilmesi doğru değildir. Fakat, Kürtlerin bu topraklardaki tarihi ile bu isimlerin anlamları ve etimolojik yapıları incelendiğinde, bu yerleşim yerlerinin adlarının büyük bir kısmının Kürtçe olduğu anlaşılacaktır. Tabi ki bu isimlerin, azımsanmayacak ölçüde Ermenice olduğunu da belirtmek gerekir. (Muş, Norşîn, Artemêtan, Til Garimo gibi).

ADIYAMAN: SEMSÛR
Gerger: Alduş
Çelikhan: Çîlikan
Kahta: Kolik
Gölbaşı: Serê Golan (Sergolan)
Besni: Bêhiştî
Samsat: Şemîzînan
Sincik: Sincik
Tut: Tût


MARAŞ: GUMGUM - MEREŞ
Pazarcık: Bazarcixa Nûh
Andırın: Andirîn
Göksun: Goksun
Afşin: Avşîn
Elbistan: Elbîstan
Türkoğlu: Kurdoxolî
Nurhak: Nûrheq
Ekinözü: Cela
Çağlayancerit: Cirît


MALATYA: MELETÎ
Arapkir: Mutmur
Hekimhan: Hekîmxan
Arguvan: Erxevan (Tahir)
Darende: Arende
Akçadağ: Argan
Yeşilyurt: Çirmik
Pötürge: Şîro
Doğanşehir: Wêranşar
Yazıhan: Fethiye
Kale: Mestikana Jêr
Battalgazi: Meletiya Kevn
Kuluncak: Tirsekan
Doğanyol: Keferdiz




ANTEP: DÎLOK
Nizip: Belkîs (Belqis)
Oğuzeli: Tîlbîşar
İslahiye: Îslahiye
Yavuzeli: Çînçîn
Araban: Ereban
Nurdağı: Cebel-i Nûr
Şehitkamil: Alêban
Karkamış: Gilgameş
Şahinbey: Mezmaxor


URFA: RİHA
Ceylanpınar: Serê Kanî
Viranşehir: Wêranşar
Akçakale: Kaniya xezalan
Suruç: Pirsûs
Birecik: Bêrecûk
Halfeti: Xelfetî
Bozova: Heweng
Hilvan: Curnê reş
Siverek: Girê sor
Harran: Heran


ELAZIĞ: XARPÊT
Ağın: Axin
Alacakaya: Xulaman
Arıcak: Miyaran
Baskil: Baskîl
Karakoçan: Dep-Depe
Keban: Keban (Zikrî)
Kovancılar: Qovançiyan
Maden: Mehden
Palu: Palo
Sivrice: Xox


DİYARBAKIR: AMED
Bismil: Bismil
Çermik: Çermûg
Çinar: Çinar
Çüngüş: Şankuş
Dicle: Pîran
Eğil: Gêl (Eglê)
Ergani: Dixan (Erxenî)
Hani: Hêne
Hazro: Hezro
Kocaköy: Karaz
Kulp: Pasûr
Lice: Licê
Silvan: Farqîn


MARDİN: MÊRDÎN
Nusaybin: Nisêbîn
Midyat: Midyad
Ömerli: Mehsert
Savur: Stewr
Mazıdağı: Şemrex
Derik: Dêrika Çiyayê Mazî
Kızıltepe: Qoser
Dargeçit: Kerboran
Yeşilli: Reşmil


SİİRT: SÊRT
Aydınlar: Tillo
Baykan: Hewêl-Xana hewêl
Eruh: Dih
Kurtalan: Misirc
Pervari: Berwarî
Şirvan: Xizxêr-Kufra


BATMAN: ÊLİH
Sason: Qabilcewz
Kozluk: Hezo
Beşiri: Qubîn
Gercüş: Kercews
Hasankeyf: Heskîf


BİTLİS: BEDLÎS
Hizan: Xîzan-Hêzan
Mutki: Matkî
Tatvan: Tûx
Ahlat: Xelat
Adilcevaz: Elcewaz
Güroymak: Norşîn


MUŞ: MÛŞ
Varto: Gimgim
Malazgirt: Milazgir (Kele)
Bulanık: Kop
Korkut: Beranik
Hasköy: Dêrxas


BİNGÖL: ÇEWLİK
Adaklı: Azarpêrt
Genç: Dara Hênê
Kiğı: Gêxî
Karlıova: Kanîreş
Solhan: Bongilan
Yayladere: Xorxol
Yedisu: Çêrme



TUNCELİ: DÊRSİM
Çemişgezek: Çemîşgezek
Hozat: Xozat
Mazgirt: Mazgêrd
Nazımiye: Qisle
Ovacık: Pulur
Pertek: Pêrtag-Pêrtax
Pülümür: Pilemûriye


SİVAS: SÊWAS
Zara: Koçgirî
İmranlı: Kamîlava
Kangal: Aranga
Koyulhisar: Mişaz
Gemerek: Gemerek
Suşehri: Endires
Altınyayla: Tonus
Hafik: Xafika Sebaset
Doğanşar: Tozanî
Yıldızeli: Norxan
Şarkışla: Dolik
Ulaş: Tecer
Akıncılar: Ezbider
Gürün: Til Garimo
Divriği: Tefrike
Gölova: Axvanis


ERZİNCAN: ERZİNGAN
Tercan: Mama Xatun
Üzümlü: Çimîn
Çayırlı: Mansî
Refahiye: Gêrcanis
Kemah: Kemah (Kemax)
İliç: Nahalê Zelal
Kemaliye: Egîn
Otlukbeli: Umtizî


ERZURUM: ERZİROM
Karayazı: Gogsî
Hınıs: Xinûs
Tekman: Tatos (Tekmana Şeqşeqê)
Çat: Çad
Aşkale: Eşqala Gexiyê (Aşkeleh)
Pasinler: Hesenkeleh
Horasan: Xoristan
Narman: Îd
Tortum: Qela Tortûm
İspir: Êspîr
Oltu: Oltîsî
Şenkaya: Olîlî (Bardîz)
Olur: Qotarîs
Köprüköy: Avnik
Uzundere: Azord
Ilıca: Karêza Jor
Pazaryolu: Nûrgah
Aziziye: Azîziye


KARS: QERS
Kağızman: Qaqizman
Sarıkamış: Qamuşan
Digor: Têkor
Selim: Selîm
Susuz: Cilawûz
Arpaçay: Zarûşad
Akyaka: Şûrê Gel


IĞDIR: ÎDİR-DEŞTA REWANÊ
Aralık: Başan (Başko)
Tuzluca: Tozan (Qulp)
Karakoyunlu:Têşberun


ARDAHAN: ERDÊXAN
Çıldır: Zûrzûnan
Göle: Mêrdînîk (Golan)
Posof: Duxur
Hanak: Xenêk
Damal: Dêmal






AĞRI: AGİRÎ-ARARAT
Patnos: Panos
Diyadin: Giyadîn
Hamur: Hewaran (Xemûr)
Tutak: Dutax
Eleşkirt: Zêdkan
Taşlıçay: Avkevir
Doğubeyazıt: Bazîd


VAN: WAN
Bahçesaray: Mûks
Çatak: Şax
Gevaş: Westan
Gürpınar: Payîzava (Xawa Sor)
Başkale: Elbak
Özalp: Qelqelî
Muradiye: Bêgir
Erciş: Erdîş
Edremit: Artemêtan
Çaldıran: Ebex
Saray: Mahmudiye


HAKKARİ: COLEMÊRG
Şemdinli: Şemzînan
Çukurova: Çel
Yüksekova: Gever


ŞIRNAK: ŞİRNEX
Beytüşebap: Elk
İdil: Hezex
Uludere: Qilaban
Güçlükonak: Basan
Silopi: Girkê Emo
Cizre: Cizîra Botan










ÇAVKANÎ

1) Weşanên Enstituya Kurdî Ya Stenbolê; “Ferhenga Kurdî-Tirkî (Zana Farqînî), Ferhenga Tirkî-Kurdî (Zana Farqînî), Ferhenga Biwêjan (Dilawer Zeraq), Kürt Dilini Tanıyalım (Zana Farqînî, Samî Tan, Hasan Kaya), Rêziman û Rastnivîsa Zaravayê Kurmancî (Samî Tan)”
2) Weşanên Enstituya Kurdî Ya Amedê; “Matematik (Hesen Guneylî)”
3) Weşanên Nûbiharê; “Salnameya 2010’an”
4) Weşanên Deng; “Ferhenga Kurdî-Tirkî Tirkî-Kurdî (D. Îzolî)
5) Rojnameya Azadiya Welat