Hin Gundê Agirî û Navçeyên wê

Hemzikan, gundekî navçe Zêdkan a bi ser Agirî ve ye.

Aleqiça (bi tirkî İkizgöl) gundekî navçeya Zêtka (eleşkirt) ye.

Çaçana bi navê wî yê din Qopiza Jêrî (tr: Aşağıkopuz) gûndeki li ser navçe ya Zêtka ye. Ew gund yek ji wan gundên dev dora Kosedaxê ye. Gund 18 km dûrî navçeya Zêtka ye.


Xelkê gund ji eşîra Berazan in û demekê li hember dewletê tevî têkoşînekî bûne (seba şepqe).

Çand û huner
Stranbêj Burhan Çaçan ji vî gundî derketiye.

Navê çawurên gund
Dubir
Şorê
Şehid
Mendiknos
Şehîd
Goma Mala Emerê Îbo
Wara
Kellê Malxas
Çawura Hecî Dedo
Goma Mala Reşidê Hecî Fetî
Goşto
Kevirê Qeyaxa
Delê Kosedaxa piçûk


Kaşesor gundekî li herêmek li bakûrê Zêdkan, li ser riya gundê Qopiz e.

Kelê (bi tirkî: Toprakkale) gundeki li ser girêdahiya Zêtka ye. Berî ku Zêtka (Elajgir) bibe navçe, Kelê navçe bû. Paşê, rêya transîtê ya Îranê ku li ser Zêtka re derbas bu Dewleta Tirk di sala 1926an de Zêtka kire navçe. Diroka gund dighîje heta berîya zayinê (B.Z). Ev gûnd texmînan mîna Panosê bajarekî girîng ê li dema Urartû yan bu. Wê salê (2009) sê çar meriva li gund de dizîkava erd kola bun u rasti merzelekî kralekî li hundirê lahiteki de mumyakirî hatibun. Piştî ixbareki cendirma ew kesana girtin u lahitê kral u sandiqeke tijî zêr, elmas u yaqut wan istandin. Naha kes aqibeta wî xizneyê nizane.

"Dengbêjê Surmelî Memed Paşa" ango "Bavê Temo", Evdalê Zeynikê li vî gundî de jîyaye.

Mizgefta gund de di sala 1963an ve heta naha tê de tê mêj kirin. Ew mizgeft li aliyê Ebdilakîfê kurê Mîrze ve hatiye ava kirin.


Mardo (tr:Dolutaş) gundekî li ser girêdana navçe ya Zêtka ye. Gund li deşta Zêtka de ye.

Melesilêman (tr.:Mollasüleyman) gundeki li ser girêdana navçeya Zêdikan (Eleşkirt)ê ye. Gund 5 km durî navçeya Elajgirê ye. Melesilêman li hundurê deşta Elajgirê de û li ser rêya gundê Xanzir, Çaçana, Kelê, Qopiza Jorînû hin gundê mayîn e. Heta wan salên dawî çend malên Ermenî ya tê de hebun.

Misûrya gundekî li ser navçe ya Zêtka ye.

Pozmezina gundekî li ser girêdana navçe ya Zêtka ye.


Remedana (tr: Ramazan) gundekî li ser girêdana bajarê Zêdkan (navça Agiriyê) ye. Gund li rojavaya çiyayê Kosedaxê va ye. Li wî gundî dengdêjekî bî navê Hecî Sêvdîn heye klama Evdalê Zeynikê ya bi navê Lo Mîro zane u xweş disitirê.




Navê Çawurên Gund
Aşê Saxdo
Mêrga jêrê
Gola ibo
Şaxa
Çewlik
Darê Sêva
Darey
Hawşi
Kewirê Rezge
Kewirê Emo
Golla Şêlî
Dersîm
Mêrg ....




Qopiza Jorîn ango Seydoya (tr.:Yukarıkopuz) gundekî li ser girêdana navçe ya Zêtka (Elajgir) ye. Mezra Xanê li ser wi gundîye. Ev gund berê nêzîkî 40 malê buye, lêbelê an naha 5 mal tenê tê de mane. Gundiyan koçberî Fransa u Almanyayê kirine. Qopiza Jorîn 22 km dûrî Zêdka ye. Navê gundê Qopizê berê Golya bûye.


1 Zargotin (Folklor)
2 Çîrokên Gund
3 Kilamên Gund
4 Navê çawurê gund
5 Navê erdê beytun u kanîyên gund
6 Babetên daran (baxan)
7 Babetên heywanan
8 Girêdanên derve


Zargotin (Folklor)
Zimanê me ji bona berdevamîya çand u hunera me zef girînge. Yek alîyê çanda me zargotina me ye. Ev zargotin çîrok, çîrçîrok, meselok, klam, stran , xwezgînî û hwd pêk tê. Ça ku te zanîn jî hêla zargotinê zimanê me pir dewlemende. Em dikarin saya serê zargotinê bav û kal, dê u dapirên xwe nas bikin. Sedema me ya nivîsandina wan navên devera ev e ku em wana bi avayekî zexmkirî pêşkêşê pêşerojê bikin u wan hindabunê xelas kin.

Çîrokên Gund
Porzêrîn
Şengilo Mengilo
Kêza Kêz Xatun
Mîrze Mihemed
Dine Soylemez (Soylemez Xanim)
Şah Îsmaîl
[biguherîne] Kilamên Gund
Gula Bav Fille

Navê çawurê gund
Mexelê Mala Hecî Eliyê Seydo
Ne(h)part
Nizare
Şaxa
Çavura Bizina
Kelereş
Avşêlî
Dendene
Gola
Kaxê
Holika
Çavura Kalkê Feqi(r)
Tengik
Tehtê Seyid
Çavura Çîyê
Dendene
Nevala Kerê
Rasta Palaxê
Alênc
Çîqena
Nekiş
Girik (berê:Girbuşkil)
Çengel
Dêma
Ada Gola Beqa
Kaxa Apo
Dêlê Kanîya Elî

Navê erdê beytun u kanîyên gund
Fironeka Kosedaxê
Kanîya Sar
Newala Gulê
Sordanî
Tehtê Zibarê
Kanîya Genî
Gera Xiznê
Topa Kûrê
Kevirê Sor
Topa Qumê
Newala Kerê
Kaniya Çadirê
Xişika (Xişrek)
Kanîya Xişika
Kanîya Girik
Kanîya Nizarê
Kevirê Zer
Berojê Qow
Kevirê Kuze
Newala Hubrê
Gera Berana
Guhura Aqo
Textê Qerewil
Kaşê Soyê
Tîra Gola
Şepa Îso
Kuzê Qeyaxa
Textê Zibarê
Xozana Biruka
Zivrik
Textê Qulî
Gola Bîya Zer
Mexelê Evdî
Zewîya Hêsyê
Gola Gola
Baxa Kona
Baxa Kaxê
Kaniya Gomê


Babetên daran (baxan)
Qopizê da sêv u hirmî yên beyanî (çolê) zef hene. Xêncî wan; şîlan, dendereşk, qeremox, hullî, hêlikberan, tirşik, tirîsork, tirîreşk, zerguz,bîyokê hurçê, şîlana reş, çuk, bîya merhem, bîya çeqçeq, bîya reş, qeyaxa beyanî, u hwd. hene.

Babetên heywanan
Qopizê da gur, hirç, kew û bizinkovi, xinzîr( beraz), kurebeşk hene...


Şadya (tr:Yigintaş) gundekî li ser girêdana navçe ya Zêtka (Elajgir) ye.

Xweşyan, gundekî navçe Zêdkan a bi ser Agirî ve ye.

Darik, gundekî grêdayî bajarê Bakurê Kurdistanê Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Gapira (tr: Gözaydın) gundeki li ser navçeya Zêtka (Elajgir) ye. Gund dikeve aliyê rojavaya Kosedaxê.

Navê gundî
Ça ku dibêjin zilamek bi navê Gapir hêbuye, navê Gapir li ser nave gund ketiye u nave gund ji buye Gapira. Lı gor menqibekî Gapir Goma zikê Kosedaxê de pezê xwe derdixe ku bibe zozana biçêrîne. Derê gomê vedike pêşîya pêz diçe. Lê êpêce gome dur dikeve dinhêre ku pez helahê jî gomê derdikeve. Diçe mêze dike çi beranekî qerqaş ji erdê derdikeve metelmayi lê dinhêre dibêye "Mala xweyî şewitî tê za" pey wî hevokê beran nivî de dimîne. Wîya diçe gundîyan ra dibêje, ev mêrikê ku ev mesele serê wî derbas buye navê xwe daye gund.




Navê Çawurên Gund
Kanîspî
Avziha
Çawura Çîma
Sêgira
Holika
Çawura Kaniya Rihan
Kanîya Sela
Mexelê Zibêtê Dewrêş
Qewax
Sixina
Çawura Rastê
Mêrga Çêleka

Esed an jî Gomik (tr.: Kokulupınar) gundeki li ser girêdana navçe ya Zêtka ye. Wî gundî de eşîra Brûka dimîne.

Çerkez yan jî Çerkeziya (bi tirkî: Kayayolu) gundekî navçeya Zêtka ye.

Çaçana bi navê wî yê din Qopiza Jêrî (tr: Aşağıkopuz) gûndeki li ser navçe ya Zêtka ye. Ew gund yek ji wan gundên dev dora Kosedaxê ye. Gund 18 km dûrî navçeya Zêtka ye.

Xelkê gund ji eşîra Berazan in û demekê li hember dewletê tevî têkoşînekî bûne (seba şepqe).

Çand û huner
Stranbêj Burhan Çaçan ji vî gundî derketiye.

Navê çawurên gund
Dubir
Şorê
Şehid
Mendiknos
Şehîd
Goma Mala Emerê Îbo
Wara
Kellê Malxas
Çawura Hecî Dedo
Goma Mala Reşidê Hecî Fetî
Goşto
Kevirê Qeyaxa
Delê Kosedaxa piçûk


Bedir (tr:Aydoğdu) gundekî li ser navçeya Elajgirê ye. Surmelî Memed Paşa ev gund pêşkêşê Evdal kirîye lê Evdal ev yeka nepejirandiye. Evdal gundiyan re gotîye:

"Tenê vê axpînê ji min ra bajon, nanê wê ji min ra sal bi sal bişînin, besî min e, bira gund ji we ra be."

Xanzir, gundekî navçe Zêdkan a bi ser Agiriyê ve ye.

Çatbehlûl an Çata Jorê gundekî li ser navçeya Zêtka (Elajgir) ye. Gund alîyê rojava Kosedaxê ye.

Gundekî piçûk e û ji çend malan pêk tê. Girêdayiyê belediyeya Daharê ye.


Melesilêman (tr.:Mollasüleyman) gundeki li ser girêdana navçeya Zêdikan (Elajgir)ê ye. Gund 5 km durî navçeya Elajgirê ye. Melesilêman li hundurê deşta Elajgirê de û li ser rêya gundê Xanzir, Çaçana, Kelê, Qopiza Jorînû hin gundê mayîn e. Heta wan salên dawî çend malên Ermenî ya tê de hebun.

Aleqiça (bi tirkî İkizgöl) gundekî navçeya Zêtka ye.

Agdana, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Aktas, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Asagi Pamuktasi, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Burûka, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Dado, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Dosmin, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Ereb, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Extê-1, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Ferxi, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Gezgezg, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Gunde Kuçik, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Hecîhecî, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Karaceran, gundekî bi ser bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliye dewlete ve hatiye wêran kirin

Keso, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Mestaf, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Rume, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Semo, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Weretek, Wêretek, Wereteka Seyida, an Wereteka jorê (tr: Yukarı Saklıca) gundekî bajarê Agirî ya Serhedê Kurdistanêye. Fêza Agirî, danzdeh(12) kilometre ji bajarê dure.

Dirok û demografî
Serê 1800 da, Seyid Bekir pışti xwandına xwe, pıştdar u mirovên xwuva erd dıkırre u malên xwe vi e'rdida avadıke. Hemmu Jiyanvanên Gund, jı van malan zıde bune.

Îro, bist u penc mal gund hene. qasi sed mal ji derketine xeribiyê.

Wereteka jêrê (tr: Aşağı Saklıca) gundekî Agiriyê ye.

Nave eşira vi gundi Recoi ye. Hemmu jiyanvan ji bavekine . Bist mal gund heye.


Yukari Pamuktasi, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.

Zeyt, gundekî grêdayî bajarê Kurdistana bakur Agiriyê ye ku ji aliyê dewleta tirk ve hatiye valakirin.