1918 Nisan) Agirî (Ağrı), Elmecit Begê sipki ve yerel kürt birimleri tarafından Rus işgalinden kurtarıldı
1889 Aptulmecit Beyin Oğlu Ve Ağrı Kürt Cumhuriyeti delegesi Halis bey (öztürk) doğdu
5 Ekim 1927, Hoybun (Xoybûn) örgütü kurulmuştur. Cemiyetin kurucularıyla ilgili bazı ufak farklılıklar olmakla beraber, Rohat Alakom’a göre ilk kuruluş toplantısına katılanların listesi şöyledir: Celadet Bedirhan, Memduh Selim Bey, Mehmet Şükrü Sekban, Haco Ağa, Ramanlı Emin, Şeyh Ali Rıza, Mustafa Şahin, Bozan Şahin, Kerim Bey, Tefik Bey, Kamil Bey, Bedrettin Ağa, Liceli Fehmi.
- 1928, Genel olarak Laçin, Qelbejer, Kubatlı ve Zengilan’ı kapsayan bölgede kurulan otonom Kızıl Kürdistan bölgesi, her ne hikmetse Hoybûn (Xoybûn) örgütünün öncülük ettiği Ağrı Hareketi’nin başlamasıyla birlikte son bulur.
-
- 16 Mayıs 1926: Suriye'de kurulan Xoybûn Örgütü'nün organize ettiği ve askeri komutan olarak İhsan Nuri Paşa'yı, Siyasi lider olarak Biroyê Heske Têlî'yi tayin ettiği Ağrı başkaldırısı, Ağrı Dağı eteklerinde başlar. Türk, İran ve Irak yönetimlerinin işbirliğiyle bastırdıkları bu başkaldırı, aynı zamanda özgürlüğe ne kadar tutkun olduğunu gösteren Kürt halkı için büyük bir deneyim olmuştur.
13 Eylül 1927: Önderliğini Xoybun Örgütü'nün önde gelenlerinden İhsan Nuri Paşa'nın yaptığı II. Ağrı Ayaklanması başladı
Ekim 1927 Ağrı Kürt Cumhuriyeti Kuruldu
Ekim 1927 yılında Ağrı Dağı yakınlarındaki bir köy olan KurdAva (günümüzdeDoğubayazıt ilçesi Çiftlikköy'e bağlı Türkmen mezrası) Ağrı Kürt Cumhuriyetinin geçici başkenti olarak ilan edildi.
20 Haziran 1930: Zîlan başkaldırısı: 1930 yılında İran'ın da desteğiyle Ağrı Ayaklanması kanla bastırılır. Aynı zamanda Van'ın Erciş İlçesi'nin Zilan Deresi'nde büyük bir imha harekatı başlatılır. Ağrı Dağı Başkaldırısı'ndan sonra Zilan Vadisi'ne sığınan Kürtlere, Kolordu Kumandanı Salih Paşa tarafından yürütülen askeri harekatla tam bir soykırım uygulanır. Türk uçakları tarafından Zilan Bölgesi bombalanır, dağlar ve dereler ateş altına alınır. Bölgenin giriş ve çıkışları tutulur, bölge on binlerce asker tarafından kuşatılır. Yeni doğmuş bebekten, 90'lık ihtiyara kadar her yaş ve cinsiyetten insan; mitralyöze tutularak, süngülenerek, buğday başağı biçilircesine yok edilir.
-
- 22 Temmuz 1930, Ağırı Kürt Hareketine destek vermek üzere, Şeyh Ahmed Barzani komutasındaki 500 kişilik silahlı bir grup, Yüksekova’daki Oramar askeri kışlasına baskın düzenlenir.
- 23 Ocak 1932, Sovyetler Birliği’nin de İran üzerindeki baskısıyla, İran ve Türkiye Cumhuriyeti arasında imzalanan antlaşmayla, Ağrı Hareketi’ni çevrelemek amacıyla Bazid’in Kotûr ve Bazırgan mıntıkası İran’a verilerek karşılığında Ağrı Dağı’nın tamamı Türkiye sınırları içerisine alındı.
Tutaklı Ali Can isyanı (1930- Tutak-Bulanık-Hınıs)
16 Temmuz 1930 tarihindeki sayısında Zilan vadisindeki toplu katliamı şöyle veriyordu:
"Ağrı eteklerinde eşkıyaya katılan köyler yakılarak, ahalisi Erciş'e sevk ve orda iskan olunmuştur. Zilan harekatında imha edilen eşkıya miktarı, 15 binden fazladır. Yalnız, bir müfreze önünde düşüp ölenler 1000 kişi tahmin ediliyor. Zilan deresine sıvışan 5 şaki teslim olmuştur. Buradaki harp, pek müthiş bir tarzda cereyan etmiştir. Zilan deresi, lebalep cesetlerle dolmuştur."
Genelkurmay Başkanlığı’nın 1 Temmuz 1930 tarihli emri: “Ayaklanma (Ağrı isyanı) sahasındaki köylerden, ayaklananlara katılmış olanların tamamı yakılacaktır.”
2 Temmuz 1930, Kaymaz, Haçan, Kölesor, Çilli ve Osmanlı köyleri havadan bombalanmış; Patnos bölgesinde ayaklanmalara (Ağrı isyanları) katılan köyler bomba ve makineli tüfek ateşi altına alınmış.
20 Temmuz 1931 tarih ve 1850 Sayılı Kanunla bu teyid edilmişti:
Madde 1: Erciş, Zilan, Ağrı dağ havalisinde vuku bulan isyanda, bunu müteakip Birinci Umumi Müfettişlik mıntıkası ve Erzincan Pülümür kazası dahilinde yapılan takip ve te’dip hareketleri münasebetiyle 20 Haziran 1930’dan 1 Kanun-ı Evvel 1930 tarihine kadar askeri kuvvetler ve devlet memurları ve bunlar ile birlikte hareket eden bekçi, korucu, milis ve ahali tarafından isyanın ve bu isyanla alakadar vak’aların tenkili emrinde gerek müstakilen ve gerekse müştereken işlenmiş ef’al ve hareket suç sayılmaz.
7-14 eylül 1930 ağrı ayaklanması ağrı'da başlayan kürt isyanı katliamlarla sonuçlandı
20 Ocak 2007 Ağrı’nın Tutak ilçesinde 5 şiddetinde deprem oldu. İlk belirlemelere göre ilçeye bağlı köylerde küçük çaplı hasarlar meydana geldi.
1945 Orhan Alpaslan (Serdar Ararat) Doğdu
24 Eylül 1977 Ağrı Kürt Cumhuriyeti Delegesi Ve 9., 10. ve 11. Dönem Tc Ağrı milletvekili Halis Öztürk vefat etti, Tutak’da aile mezarlığına defnedildi
1979 Orhan Alpaslan Ara seçimlerde Ağrı belediye başkanı seçildi
12 Eylül 1980’den birkaç gün önce, İçişleri Bakanlığı tarafından ”Orhan Alpaslan Ağrı belediye başkanlığı görevinden alındı”!
01.10.1988 Orhan Alpaslan ve arkadaşları Uluderenin Bölükbaşı köyü mıntıkasında çatışmada şehit düşüyor. Cesedi tüm uğraşlara rağmen ailesine verilmedi. Şırnak’ta kasaplar deresi denen mıntıkada param parça ediliyor.
08.07.2009 Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ile avukatları haftalık olağan görüşmelerini gerçekleştirdi. “Silahlar konuşsun taraflar konuşsun” sloganıyla Ağrı’da on binlerce kişinin katılımıyla yürüyüş gerçekleştirildi
1970 Hozan Serhad Ağrı Eleşkirtde Dünyaya geldi
1971 Sema Yüce Ağrının Tutak ilçesinin Aşağı Kargalık köyünde dünyaya geldi
1992 Sema Yüce Ağrı şehir merkezinde çalışmalar yaparken silahsız olarak yakalandı
1992 Hozan Serhad Gerillaya katıldı
21 Mart 1998 Sema Yüce Kürt halkının Gördüğü baskı ve haksılıkları kınamak için Çanakkale cezaevinde bedenini ateşe verdi
17 Haziran 1998 Sema Yüce Hayata gözlerini yumdu
12 Temmuz 1999 Hozan Serhad Sağ olarak Türk askerlerine esir düştü
O ile Arkadaşları Faraşin yakınlarındaki Eraban dağı eteklerinde kurşuna dizmişlerdi. Cesedini aylar sonra bulduklarında, elleri arkadan bağlıydı.
http://ararat-welat.blogspot.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder