Ağrı bölgesindeki deyimler ve atasözleri

Aşé nezana xwedé dizivirîne

Acemilerin değirmenini Allah çevirir

Rûto, ha li valî avéyî,ha li walî avé


Çıplak,suyun bu tarafında ya da öbür tarafında olman bir şey değiştirmez

Ku dar rastbe ,sîya daré xwar nabe

Ağaç düz olunca gölgesi eğri olmaz

Aş berdaye, peyé çexçexê ketye

Değirmeni bırakmış çarkı ile uğraşıyor

Bira mirov conegê rojekîbe ne çéleka sedsalé be

Bir günün boğası ol ama yüzyılın ineği olma

Bila bedena mirov sax be.kiras pésîra mirov tinebe

İnsanın canı sağ olsun varsın üstüne giyeceği olmasın

Bi xwazîya, kes ne çûye gêzîya

keşkelerle kimse süpürgeye gidemez

Roj diqevıime, mirov boxê dayîka xwera dibêje bavo

Öyle gün gelirki,annesinin sevgilisine baba demek zorunda kalınır.
Mar bê jer nabe

Yılan zehirsiz olmaz

Hemî dûwara xirab neke.Yekî bêhêle.Roj té, ku pişta xwe bısperînê

Bütün duvarları yıkma.Birini bırak ki,günü geldiğinde sırtını dayayasın

Kurmé daré ji darê nebe,Zeval ji daréra tine

Ağacın kurdu olmzsa ağaca bir şey olmaz.

diz ji malébe, ga di kulekéda tê derxistin

Hırsız evden olunca öküz bacadan da çıkarılır

dît ezim, nedît dizim

Görürlerse zaten benim.Görmezlerse hırsızım

Şénaya gundîya,beraya réva xûya dike

Köylerin güzelliği yollarının genişliğinden anlaşılır.

Xelqéra masîgire, ji xwera kusî gıre

Başkasına balık tutar, kendisine ise tosbağa

Kes nakeve gora kesî

Kimse kimsenin mezarına girmez.

Malé axé diçe.cané xulam diçe

Ağanın malı gider,marabanın canı çıkar.

Pars û şerm bi hevra nake

Hem dilencilik hem de utanma bir arada olmaz.

Zor gızerê radike. -

Zor, havucu kökünden çıkarır

Ha cigara ber bayé ha gayîna nav kayé

Ha rüzgara karşı içilen sigara,ha samanlıkta yapılan sevişme

Heya ev qûn bi tera be herî kûderê” ew bîhn ji te naçe

Bu kıç sende oldukça nereye gidersen git.Kokun geçmez.

Bıra rébe, bıra dur be.
Bıra Bıhırbe,bıra kur be.
Bıra qizbe,bıra pir be
Yol olsun da uzak olsun.

Vadi olsun da ,derin olsun.

Kız olsun varsın yaşlı olsun.

Xwali seré wi méré be,ku jına wi mır; Baltuza wi tıne be.
O adama yazıklar olsun ki, karısı lünce baldızı olmasın

Beré gul bu.Barané léda şıl bu
Eskiden gül dü. Yağmur vurunca ıslandı(Çirkinlerin daha da çirkinleştiği bir olayın ardından söylenen bir deyimdir.)

Xema qulınge ku Murad rabuye
Murat’ın(Murat nehri) coşması çok ta turnanın umurundaydı.

Dema néçir a mın té.Gu ye teji ya mın té.
Tam avlanacağım anda, tazımın tuvaleti tutar.

Xwedé berxé nér daye jı kéré ra
Allah erkek kuzuyu bıçak için yarattı.(Erkeğin kavgaya yaratıldığı anlamındadır.)

Navé gur derketiye, lé rovi dıné xrabkıriye.
Kurdun adı çıkmış, yalnız dünyayı yıkan tilkidir.

Ne dina bıgé;Ne ji berde ser xwe
Ne delilerle seviş;Ne de üstüne çek. (Delilerle asla sevişilmeyeceğini anlatan bir deyimdir. Çünkü rezil olmanın kaçınılmaz olacağını anlatır.)

Çıqas ji dizika were kel, yé eşkere bızé
Her ne kadar kaçamak sevişse de ,açıkta doğuracak.(Gizli kapaklı işlerin zamanla ortaya çıkacağını anlatan bir deyimdir.)

Kerén sıst, tırén şidyayi dıkın
Gevşek eşekler, sıkı osururlar

Mir ji dımre,Evdalé pir ji
Bey de ölür,yaşli abdal da

Aşé nezana xwedé dızvırine

Acemilerin değirmenini Allah çevirir

Ruto, ha lı vali avéyi,ha lı wali avé

Çıplak,suyun bu tarafında ya da öbür tarafında olman bir şey değiştirmez

Ku dar rastbe ,siya daré xwar nabe

Ağaç düz olunca gölgesi eğri olmaz

Aş berdaye, peyé çexçexe ketye

Değirmeni bırakmış çarkı ile uğraşıyor

Bıra mirov conegé rojekibe ne çéleka sedsalébe

Bir günün boğası ol ama yüzyılın ineği olma

Bıra bedena mirov sax be.kıras pésira mirov tınebe

İnsanın canı sağ olsun varsın üstüne giyeceği olmasın

Bı xwaziya, kes ne çuye géziya

keşkelerle kimse süpürgeye gidemez

Roj dıqevıme, mirov boxe dayika xwera dıbé bavo

Öyle gün gelirki,annesinin sevgilisine baba demek zorunda kalınır.

Mar be jer nabe

Yılan zehirsiz olmaz

Hemi duvara xerab neke.Yeki bıhéla.Roj té, ku pışta xwe bısperini

Bütün duvarları yıkma.Birini bırak ki,günü geldiğinde sırtını dayayasın

Kurmé daré nebe,Zeval jı daréra tıne

Ağacın kurdu olmzsa ağaca bir şey olmaz.

Ku dız jı malébe, ga dı kulekéda te derxıstın

Hırsız evden olunca öküz bacadan da çıkarılır

Ku dit ezım.Ne dit dızım

Görürlerse zaten benim.Görmezlerse hırsızım

Şénaya guynda,beraya réva xuyandıke

Köylerin güzelliği yollarının genişliğinden anlaşılır.

Xelqéra masigıre, jı xwera kusigıre

Başkasına balık tutar, kendisine ise tosbağa

Kes nakeve gora kesi

Kimse kimsenin mezarına girmez.

Malé axé dıçe.cané xulam dıçe

Ağanın malı gider,marabanın canı çıkar.

Pars u şerm bı hevra nake

Hem dilencilik hem de utanma bir arada olmaz.

Zor gızerê radıke. -

Zor, havucu kökünden çıkarır

Ha cıgara ber bayé ha gayina nav kayé

Ha rüzgara karşı içilen sigara,ha samanlıkta yapılan sevişme

Heya ev qun bı tera be heri ku der” ew bihn jı te naçe

Bu kıç sende oldukça nereye gidersen git.Kokun geçmez.